Data
14-15 XII 1981 r.
Liczebność strajkujących
ok. 2000 osób
Opis przebiegu strajku
14 XII 1981 r. przed godz. 8.00, po otrzymaniu informacji o internowaniu przewodniczącego KZ „S” Karola Krasnodębskiego i jego zastępcy Tadeusza Kurleja, załoga zakładów zaczęła się gromadzić na hali montażowej (tzw. Setce). Zebrało się tam ok. 2 tysięcy osób. Następnie wezwano dyrektora, inż. Jerzego Jezierskiego, który oświadczył, że nie ma uprawnień w sprawie zwolnienia K. Krasnodębskiego i obiecał dowiedzieć się czegoś. Robotnicy byli jednak zdeterminowani, postanowili czekać na konkretną odpowiedź, nie podejmując pracy. Dyrektor opuścił halę i udał się do biura. Wrócił ok. godz. 14.00 razem z dwoma oficerami WP, m.in. z komisarzem wojskowym płk. Witczakiem, lecz ponownie nie zdołał namówić zebranych do przerwania protestu. Wśród osób, które w sposób szczególny upominały się o internowanych, był Stanisław Kuta. Spotkały go za to bardzo dotkliwe represje, 17 grudnia został aresztowany, a następnie skazany na pół roku więzienia. Pomimo nieprawomocności wyroku uchylonego przez Sąd Najwyższy S. Kutę trzymano w areszcie tymczasowym do końca zasądzonej kary, czyli do 17 VI 1982 r., nie zważając na jego problemy zdrowotne i trudną sytuację rodzinną. Podczas strajku robotnicy umieścili na podwyższeniu zrobiony w zakładowej stolarni krzyż, do którego przymocowano wizerunek Chrystusa. Śpiewano pieśni kościelne i się modlono, odmawiając za poległych stoczniowców różaniec prowadzony przez Leonarda Łąckiego. Ok. godz. 14.30 większość zebranych zaczęła się rozchodzić, jednak po godz. 15.00 dołączyli pracownicy drugiej zmiany. Ok. godz. 18.00 na hali przebywało ok. 300 osób. 15 grudnia strajk rozpoczęto o godz. 8.00, jednak na hali zebrało się dużo mniej osób. Strajkujący zostali zastraszeni groźbą zwolnienia z pracy. Ostatecznie zdecydowano się na zakończenie strajku, niemniej przez następne dni grupa osób przerywała pracę o godz. 12.00, aby w intencji uwolnienia internowanych odmówić modlitwę Anioł Pański. 16 grudnia bp Piotr Bednarczyk poświęcił w tarnowskiej katedrze sztandar zakładowej „S”, wyniesiony w czasie strajku przez Emilię Mirek. W Mszy św. wzięło udział ok. 3 tysięcy wiernych. Po poświęceniu sztandar ukryto.
autor hasła: dr Ryszard Ziobroń
Opis zakładu pracy
Zakłady Mechaniczne „Ponat-Tarnów” wywodzą się z warsztatów naprawczych taboru kolejowego uruchomionych w Tarnowie w 1917 r. Po 1918 r. warsztaty kolejowe weszły w skład PKP. Zakład systematycznie rozbudowywano, zwiększając zatrudnienie i poszerzając zakres wykonywanych prac remontowych. Przed wybuchem wojny był on drugim co do wielkości przedsiębiorstwem przemysłowym w Tarnowie (po Państwowej Fabryce Związków Azotowych). Podczas okupacji Niemcy rozbudowali zakład, zatrudniając 4,5 tysiąca osób, jednak z chwilą zbliżania się frontu wyposażenie wywieziono w głąb Rzeszy, dokonując przy tym zniszczeń mających utrudnić ponowne podjęcie działalności. Pomimo to dzięki zaangażowaniu pracowników stopniowo prowadzono prace remontowe. W 1946 r. Zakłady Naprawcze Parowozów i Wagonów nr 4 w Tarnowie zatrudniały 1,7 tysiąca osób, przy czym liczba ta stale rosła. Napięcie międzynarodowe związane z rozpoczętą w 1950 r. wojną koreańską przyczyniło się do uruchomienia w Tarnowie produkcji na cele wojskowe. Rok później ZNPiW nr 4 przemianowano na Zakłady Mechaniczne „Tarnów”. Pierwszym licencyjnym wyrobem była armata przeciwlotnicza wzór 1939 (61-K), kaliber 37 milimetrów. Wkrótce uruchomiono produkcję działek lotniczych N-37D, kaliber 37 milimetrów, montowanych w samolotach myśliwskich. W latach 1956-1957 podjęto produkcję tokarek, a z czasem obrabiarek bardziej skomplikowanych. Produkcja obrabiarek do metalu stała się drugą po produkcji obronnej specjalnością tarnowskich zakładów, przy czym produkcja cywilna zwiększała się w okresach mniejszego napięcia międzynarodowego. Po 1960 r. ponownie ograniczono udział produkcji wojskowej, skupiając się na obrabiarkach oraz urządzeniach chłodniczych. Od końca lat 60. przedsiębiorstwo działało jako Zakłady Mechaniczne „Ponar-Tarnów”. Zakupiono wówczas licencje na nowy typ uzbrojenia i sprzętu wojskowego. W 1971 r. z zakładów wydzielono Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Mechanicznego. Pod koniec lat 70. uruchomiono licencyjną produkcję wielokalibrowego karabinu maszynowego NSW (Utios), kaliber 12,7 milimetra. Produkowano również uzbrojenie innego typu, zarówno licencyjne, jak i konstrukcji polskiej. Począwszy od lat 80., uruchamiano produkcję nowych wyrobów, będących wyłącznie efektem polskiej myśli technicznej lub krajową modernizacją wyrobów licencyjnych. W latach 1986 i 1987 zaczęto produkować przeciwlotnicze zestawy artyleryjsko-rakietowe w wersji morskiej i lądowej: ZU-23-2MR „Wróbel” i ZUR-23-2S „Jod”. W związku z zakończeniem zimnej wojny oraz redukcją WP ponownie skupiono się na produkcji cywilnej, produkcję uzbrojenia kontynuując na niewielką skalę i modernizując ją, a po wejściu Polski do NATO w 1999 r. rozpoczęto prace nad dostosowaniem wcześniej produkowanego uzbrojenia do innego rodzaju amunicji. Na początku XXI w. zakład specjalizował się w produkcji broni maszynowej, karabinów wyborowych 12,7 milimetra, armat małokalibrowych 23 milimetry oraz przeciwlotniczych zestawów artyleryjsko-rakietowych i granatników. W 2002 r. powstała Grupa Kapitałowa „Bumar", w której skład weszły zakłady tarnowskie. W 2010 r. dostarczały one elementy do polskiego lekkiego czołgu typu Anders. 2 VII 2012 r. z Zakładami Mechanicznymi „Tarnów” SA został połączony Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Mechanicznego Sp. z o.o. w Tarnowie.
autor hasła: dr Ryszard Ziobroń
Adresy zakładu pracy
Informacja z rocznika statystycznego
Wyciąg z Rocznika Statystycznego Województwa Tarnowskiego 1981.
Wojewódzki Urząd Statystyczny w Tarnowie, ss. 37-38.
TABL. 7 ZATRUDNIENIEa/ W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ
Stan w dniu 31 XII
MIASTA GMINY |
Ogółem |
W tym kobiety |
Z ogółu przypada na |
|||||
sferę produkcji materialnej |
sferę poza produkcją materialną |
|||||||
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
|
WOJEWÓDZTWO
|
147293 |
157117 |
56623 |
65747 |
123477 |
127592 |
23816 |
29525 |
MIASTA |
||||||||
RAZEM |
111101 |
119319 |
40974 |
48539 |
95969 |
99596 |
15132 |
19723 |
Tarnów |
63232 |
65902 |
23221 |
26746 |
54894 |
54828 |
8338 |
11074 |
Bochnia |
11868 |
11691 |
3762 |
4432 |
10214 |
9633 |
1654 |
2058 |
Brzesko |
7598 |
8580 |
3352 |
3831 |
6237 |
7137 |
1361 |
1443 |
Dąbrowa Tarnowska |
3701 |
3721 |
1677 |
1979 |
2706 |
2506 |
995 |
1215 |
Dębica |
21911 |
25985 |
7646 |
9800 |
19846 |
23106 |
2065 |
2879 |
Pilzno |
726 |
797 |
359 |
412 |
589 |
585 |
137 |
212 |
Radomyśl Wielki |
479 |
419 |
189 |
219 |
359 |
275 |
120 |
144 |
Tuchów |
1075 |
1412 |
525 |
726 |
793 |
904 |
282 |
508 |
Żabno |
511 |
812 |
243 |
394 |
331 |
622 |
180 |
190 |
WIEŚ |
||||||||
RAZEM |
36192 |
37798 |
15649 |
17208 |
27508 |
27996 |
8684 |
9802 |
Bochnia |
904 |
936 |
375 |
425 |
753 |
614 |
181 |
322 |
Bolesław |
196 |
251 |
97 |
133 |
118 |
147 |
78 |
104 |
Borzęcin |
552 |
579 |
278 |
247 |
359 |
413 |
163 |
166 |
Brzesko |
727 |
771 |
292 |
443 |
501 |
458 |
226 |
313 |
Brzostek |
1216 |
1347 |
578 |
619 |
981 |
1046 |
235 |
301 |
Ciężkowice |
921 |
908 |
465 |
497 |
692 |
649 |
229 |
259 |
Czarna |
1088 |
1165 |
519 |
602 |
915 |
952 |
173 |
213 |
Czchów |
1151 |
1058 |
550 |
565 |
676 |
681 |
475 |
377 |
Dąbrowa Tarnowska |
288 |
413 |
140 |
112 |
107 |
310 |
181 |
103 |
Dębica |
3579 |
3149 |
1303 |
1279 |
3207 |
2712 |
372 |
437 |
Dębno |
953 |
987 |
518 |
569 |
668 |
667 |
285 |
320 |
Gnojnik |
363 |
335 |
170 |
181 |
179 |
195 |
184 |
140 |
Gręboszów |
290 |
308 |
137 |
151 |
210 |
218 |
80 |
90 |
Gromnik |
578 |
512 |
241 |
267 |
443 |
314 |
135 |
198 |
Jodłowa |
286 |
329 |
170 |
184 |
152 |
178 |
134 |
151 |
Lisia Góra |
540 |
551 |
231 |
272 |
375 |
363 |
165 |
188 |
Łapanów |
487 |
640 |
246 |
354 |
250 |
402 |
237 |
238 |
Nowy Wiśnicz - Lipnica |
1409 |
2162 |
462 |
605 |
993 |
1521 |
416 |
641 |
Olesno |
649 |
791 |
209 |
298 |
464 |
563 |
185 |
228 |
Pilzno |
590 |
729 |
223 |
224 |
427 |
577 |
163 |
152 |
Pleśna |
549 |
596 |
259 |
320 |
365 |
388 |
184 |
208 |
Radogoszcz |
465 |
416 |
199 |
216 |
341 |
250 |
124 |
166 |
Radłów |
757 |
772 |
367 |
386 |
549 |
532 |
208 |
240 |
Radomyśl Wielki |
411 |
461 |
136 |
161 |
286 |
338 |
125 |
123 |
Ryglice |
529 |
576 |
262 |
338 |
347 |
354 |
182 |
222 |
Rzepiennik Strzyżewski |
239 |
389 |
140 |
198 |
113 |
235 |
126 |
154 |
Rzezawa |
503 |
519 |
259 |
303 |
288 |
300 |
215 |
219 |
Skrzyszów |
408 |
690 |
213 |
332 |
229 |
490 |
179 |
200 |
Szczucin |
2645 |
2667 |
1099 |
1189 |
2177 |
2204 |
468 |
463 |
Szczurowa |
1064 |
1016 |
389 |
452 |
824 |
754 |
240 |
262 |
Szerzyny |
577 |
639 |
238 |
293 |
441 |
451 |
136 |
188 |
Tarnów |
2170 |
1978 |
1063 |
820 |
1917 |
1664 |
253 |
314 |
Tuchów |
490 |
558 |
253 |
274 |
278 |
347 |
212 |
211 |
Wadowice Górne |
287 |
416 |
138 |
194 |
152 |
248 |
135 |
168 |
Wierzchosławice |
1431 |
1236 |
515 |
490 |
1260 |
1041 |
171 |
195 |
Wietrzychowice |
393 |
398 |
154 |
191 |
240 |
227 |
153 |
171 |
Wojnicz |
896 |
939 |
410 |
488 |
593 |
610 |
303 |
329 |
Zakliczyn |
972 |
1066 |
443 |
541 |
669 |
709 |
303 |
357 |
Żabno |
3001 |
2635 |
1043 |
1017 |
2691 |
2399 |
310 |
236 |
Żegocina |
1111 |
1049 |
583 |
601 |
925 |
824 |
186 |
225 |
Żyraków |
527 |
861 |
282 |
377 |
353 |
651 |
174 |
210 |
a/ Pracownicy pełnozatrudnieni / łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo / oraz niepełnozatrudnieni w głównym miejscu pracy.
Powiązanie