Data
14 XII 1981 r.
Liczebność strajkujących
ok. 400 osób
Opis przebiegu strajku
14 XII 1981 r. w godzinach porannych ok. 400 pracowników pierwszej zmiany zgromadziło się w hali głównej, oczekując na kierownictwo zakładu. Podjęte przez kierownictwo ZBACh próby nakłonienia załogi do rozpoczęcia pracy nie powiodły się. Bezskutecznie interweniował także dyrektor naczelny ZA Jerzy Pyzikowski (zabudowania ZBACh były usytuowane naprzeciwko siedziby dyrekcji oraz KZ PZPR ZA w Tarnowie). Choć pracownicy nie skonkretyzowali swoich żądań, to SB stwierdziła, wykorzystując przy tym osobowe źródła informacji, że powodem protestu było wprowadzenie stanu wojennego oraz nieakceptowanie przez załogę postępowania kierownika zakładu inż. Edwarda Gierka, któremu zarzucano lekceważący stosunek do załogi i złą organizację pracy. Kierownika i jego zastępcę wezwano na rozmowę do KWMO w Tarnowie. Po stosownym instruktażu zastępcę kierownika Stanisława Masłonia zobligowano do ponownego podjęcia rozmów z załogą. Ok. godz. 11.00, jeszcze przed wznowieniem rozmów, załoga Wydziału Produkcji Aparatury Chemicznej samorzutnie podjęła pracę. Ok. godz. 15.20, bezpośrednio po rozmowach przeprowadzonych z zastępcą kierownika zakładu, do pracy przystąpili robotnicy drugiej zmiany, zaś załoga pierwszej zmiany udała się do domu. 19 XII 1981 r. na skutek interwencji SB, chcącej zapobiec ewentualnemu strajkowi, zwolniono kierownika E. Gierka.
autor hasła: Andrzej Malik / dr Ryszard Ziobroń
Opis zakładu pracy
Budowa Państwowej Fabryki Związków Azotowych była jedną z największych inwestycji lat 20. XX w. w Polsce. Fabryka powstała na wniosek prof. Ignacego Mościckiego, na terenie znajdującym się między Dunajcem a wpadającą do niego rzeką Białą (obszar ten obejmował ponad 660 hektarów i został kupiony przez państwo w 1927 r. od księcia Romana Sanguszki). Szybko rozwijająca się fabryka przed wybuchem wojny zatrudniała ponad 3,2 tysiąca pracowników, produkując na rynek krajowy i zagraniczny. W okresie okupacji w zakładach działały silne struktury AK. Wywiezienie linii produkcyjnych do Rzeszy przed zbliżającym się frontem uniemożliwiło płynne rozpoczęcie produkcji po zakończeniu wojny. Uruchamiano ją stopniowo, przy czym fabrykę stale rozbudowywano. W okresie PRL produkowano w niej m.in.: akrylonitryl, azotan amonu, chlor ciekły, cyklohexanol, formalinę, kaprolaktam, krzem polikrystaliczny, kwasy azotowe, saletry, saletrzak, tarnamid i wapno chlorowane. Kombinat dysponował własnym taborem samochodowym i kolejowym. Istniały dwie wewnątrzzakładowe stacje kolejowe (Wschód i Zachód). W latach 70. na terenie fabryki znajdowało się 66,3 kilometra torów kolejowych normalnych i wąskotorowych. W 1976 r. Zakłady Azotowe im. Feliksa Dzierżyńskiego w Tarnowie zatrudniały 13,2 tysiąca pracowników, w większości w ruchu ciągłym, w systemie trzyzmianowym. W ramach Kombinatu działały takie zakłady produkcyjne, jak: Zakład Chloru, Zakład Kaprolaktamu, Zakład Nawozów, Zakład Półspalania i Amoniaku, Zakład Związków Winylowych, a także zakłady pomocnicze, w tym m.in. Zakład Budowy Aparatury Chemicznej (ZBACh). W tym ostatnim już w sierpniu 1976 r. załoga podjęła próbę zorganizowania wiecu. Cztery lata później, 22 VIII 1980 r., ok. 200 osób (na ok. 700 zatrudnionych na różnych wydziałach ZBACh) spontanicznie przerwało pracę, domagając się poprawy zaopatrzenia i podwyższenia zarobków. Pracownicy ZBACh wzięli też udział w krótkim strajku zorganizowanym w ZA 16 I 1981 r. między godz. 12.00 a 13.00, który był protestem wobec interwencji MO w ratuszu w Nowym Sączu. W strajku tym wzięło udział 1902 pracowników ZA. Kolejny protest w ZBACh odbył się 14 XII 1981 r., już po wprowadzeniu stanu wojennego.
autor hasła: Andrzej Malik / dr Ryszard Ziobroń
Adresy zakładu pracy
Informacja z rocznika statystycznego
Wyciąg z Rocznika Statystycznego Województwa Tarnowskiego 1981.
Wojewódzki Urząd Statystyczny w Tarnowie, ss. 37-38.
TABL. 7 ZATRUDNIENIEa/ W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ
Stan w dniu 31 XII
MIASTA GMINY |
Ogółem |
W tym kobiety |
Z ogółu przypada na |
|||||
sferę produkcji materialnej |
sferę poza produkcją materialną |
|||||||
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
1975 |
1980 |
|
WOJEWÓDZTWO
|
147293 |
157117 |
56623 |
65747 |
123477 |
127592 |
23816 |
29525 |
MIASTA |
||||||||
RAZEM |
111101 |
119319 |
40974 |
48539 |
95969 |
99596 |
15132 |
19723 |
Tarnów |
63232 |
65902 |
23221 |
26746 |
54894 |
54828 |
8338 |
11074 |
Bochnia |
11868 |
11691 |
3762 |
4432 |
10214 |
9633 |
1654 |
2058 |
Brzesko |
7598 |
8580 |
3352 |
3831 |
6237 |
7137 |
1361 |
1443 |
Dąbrowa Tarnowska |
3701 |
3721 |
1677 |
1979 |
2706 |
2506 |
995 |
1215 |
Dębica |
21911 |
25985 |
7646 |
9800 |
19846 |
23106 |
2065 |
2879 |
Pilzno |
726 |
797 |
359 |
412 |
589 |
585 |
137 |
212 |
Radomyśl Wielki |
479 |
419 |
189 |
219 |
359 |
275 |
120 |
144 |
Tuchów |
1075 |
1412 |
525 |
726 |
793 |
904 |
282 |
508 |
Żabno |
511 |
812 |
243 |
394 |
331 |
622 |
180 |
190 |
WIEŚ |
||||||||
RAZEM |
36192 |
37798 |
15649 |
17208 |
27508 |
27996 |
8684 |
9802 |
Bochnia |
904 |
936 |
375 |
425 |
753 |
614 |
181 |
322 |
Bolesław |
196 |
251 |
97 |
133 |
118 |
147 |
78 |
104 |
Borzęcin |
552 |
579 |
278 |
247 |
359 |
413 |
163 |
166 |
Brzesko |
727 |
771 |
292 |
443 |
501 |
458 |
226 |
313 |
Brzostek |
1216 |
1347 |
578 |
619 |
981 |
1046 |
235 |
301 |
Ciężkowice |
921 |
908 |
465 |
497 |
692 |
649 |
229 |
259 |
Czarna |
1088 |
1165 |
519 |
602 |
915 |
952 |
173 |
213 |
Czchów |
1151 |
1058 |
550 |
565 |
676 |
681 |
475 |
377 |
Dąbrowa Tarnowska |
288 |
413 |
140 |
112 |
107 |
310 |
181 |
103 |
Dębica |
3579 |
3149 |
1303 |
1279 |
3207 |
2712 |
372 |
437 |
Dębno |
953 |
987 |
518 |
569 |
668 |
667 |
285 |
320 |
Gnojnik |
363 |
335 |
170 |
181 |
179 |
195 |
184 |
140 |
Gręboszów |
290 |
308 |
137 |
151 |
210 |
218 |
80 |
90 |
Gromnik |
578 |
512 |
241 |
267 |
443 |
314 |
135 |
198 |
Jodłowa |
286 |
329 |
170 |
184 |
152 |
178 |
134 |
151 |
Lisia Góra |
540 |
551 |
231 |
272 |
375 |
363 |
165 |
188 |
Łapanów |
487 |
640 |
246 |
354 |
250 |
402 |
237 |
238 |
Nowy Wiśnicz - Lipnica |
1409 |
2162 |
462 |
605 |
993 |
1521 |
416 |
641 |
Olesno |
649 |
791 |
209 |
298 |
464 |
563 |
185 |
228 |
Pilzno |
590 |
729 |
223 |
224 |
427 |
577 |
163 |
152 |
Pleśna |
549 |
596 |
259 |
320 |
365 |
388 |
184 |
208 |
Radogoszcz |
465 |
416 |
199 |
216 |
341 |
250 |
124 |
166 |
Radłów |
757 |
772 |
367 |
386 |
549 |
532 |
208 |
240 |
Radomyśl Wielki |
411 |
461 |
136 |
161 |
286 |
338 |
125 |
123 |
Ryglice |
529 |
576 |
262 |
338 |
347 |
354 |
182 |
222 |
Rzepiennik Strzyżewski |
239 |
389 |
140 |
198 |
113 |
235 |
126 |
154 |
Rzezawa |
503 |
519 |
259 |
303 |
288 |
300 |
215 |
219 |
Skrzyszów |
408 |
690 |
213 |
332 |
229 |
490 |
179 |
200 |
Szczucin |
2645 |
2667 |
1099 |
1189 |
2177 |
2204 |
468 |
463 |
Szczurowa |
1064 |
1016 |
389 |
452 |
824 |
754 |
240 |
262 |
Szerzyny |
577 |
639 |
238 |
293 |
441 |
451 |
136 |
188 |
Tarnów |
2170 |
1978 |
1063 |
820 |
1917 |
1664 |
253 |
314 |
Tuchów |
490 |
558 |
253 |
274 |
278 |
347 |
212 |
211 |
Wadowice Górne |
287 |
416 |
138 |
194 |
152 |
248 |
135 |
168 |
Wierzchosławice |
1431 |
1236 |
515 |
490 |
1260 |
1041 |
171 |
195 |
Wietrzychowice |
393 |
398 |
154 |
191 |
240 |
227 |
153 |
171 |
Wojnicz |
896 |
939 |
410 |
488 |
593 |
610 |
303 |
329 |
Zakliczyn |
972 |
1066 |
443 |
541 |
669 |
709 |
303 |
357 |
Żabno |
3001 |
2635 |
1043 |
1017 |
2691 |
2399 |
310 |
236 |
Żegocina |
1111 |
1049 |
583 |
601 |
925 |
824 |
186 |
225 |
Żyraków |
527 |
861 |
282 |
377 |
353 |
651 |
174 |
210 |
a/ Pracownicy pełnozatrudnieni / łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo / oraz niepełnozatrudnieni w głównym miejscu pracy.